Kullanıcı Araştırması Yöntemleri

kullanici arastirmasi

Kullanılabilirlik Testi Sonuçlarının Raporlanması:


raporlama

Bir kullanılabilirlik testinin sonuçlarını raporlarken, öncelikli olarak zorluk derecesine göre birbirinden ayrılan bulgu ve tavsiyelere odaklanmanız gerekmektedir. Yöntemin tanımlanabilir olması için raporunuza test planından uygun bilgileri de dahil ederek yeteri kadar detay sunmanız gerekir.

Kullanılabilirlik Testinin Yönetilmesi:

kullanilabilirlik testi

Testinizi planlayıp katılımcıları seçtikten sonra, testi başlatmak için hazırlanmanız gerekir. Bunun için; hangi moderasyon tekniğinin testiniz için uygun olduğuna karar vermeniz, çalışma alanı ve ekipmanınızı hazırlamanız ve gerçek katılımcılarla yapılan test öncesinde, bir pilot test uygulaması yapmış olmanız gerekmektedir.


Kullanılabilirlik Testi Katılımcılarının Toplanması:

katilimcilar

Kullanılabilirlik testi için site kullanıcılarınızla benzer özelliklerde katılımcılar bulmanız hayati önem taşır. Site ya da ürününüze bağlı olarak farklı potansiyel kullanıcı gruplarını bir araya getirebilirsiniz. Tüm bu grupların temsilcilerini de işin içine dahil etmeye çalışın. Görev bazlı bilgi ve fonksiyonelliğe odaklanmak istiyorsanız, ideal olan; testi her bir grupla ayrı olarak gerçekleştirmektir.


Kullanılabilirlik Testinin Planlanması:

planlama

Kullanılabilirlik testinin her evresindeki ilk adımlardan biri, test için bir plan geliştirmektir.


Kullanılabilirlik Testi:

kullanilabilirlik testi

Kullanılabilirlik testi; bir ürün ya da hizmetin, temsili kullanıcılar ile test edilerek ölçümlenmesini ifade etmektedir.


İlk Tıklama Testi:

first click testing

İlk tıklama testi; katılımcının, planlanan görevi tamamlamak için arayüzde ilk olarak tıkladığı şeyi ifade etmektedir. İlk tıklama testi; çalışan bir web sitesi, bir prototip ya da wireframe üzerinde uygulanabilir.


Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği:

sistem kullanilabilirlik

Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği (SUS); kullanılabilirliği ölçmek için faydalanılan “basit ve özensiz” ama güvenilir bir araçtır. SUS; katılımcıların ‘kesinlikle katılıyorum’ seçeneğinden ‘kesinlikle katılmıyorum’ seçeneğine kadar dereceli olarak 5 farklı yanıttan oluşan, 10 soruluk bir anketten oluşmaktadır. 1986 yılında John Brooke tarafından oluşturulan SUS; yazılım, donanım, mobil cihazlar, web siteleri ve uygulamalar gibi çeşitli pek çok ürün ve hizmetler üzerinde ölçümleme yapmanızı sağlamaktadır.


İçerik Mülakatı:

icerik mulakati

Bu mülakatlar süresince araştırmacılar; kullanıcıları, bir laboratuvar ortamının aksine kendi doğal ortamlarında çalışırken gözlemleyip dinlemektedirler. Bunun bir sonucu olarak içerik mülakatları, daha doğal ve gerçekçi olmaya meyillidir.


Focus (Odak) Gruplar:

focus group

Focus grup, genellikle 5-10 kişiden oluşan katılımcıların yönetildiği görüşmelerdir. Hedef grup çalışması vasıtasıyla; kullanıcı davranışlarını, inançlarını, isteklerini ve konseptlere olan tepkilerini öğrenme fırsatını bulursunuz.


Bireysel Mülakatlar:

bireysel mulakat

Bireysel mülakat; tek bir kullanıcı ile, 30 dakika ile 1 saat arasında birebir yapılan görüşmeyi ifade etmektedir. Bireysel mülakatlar sayesinde, sitenize gelen kullanıcıların davranış, inanç, istek ve deneyimleri hakkında daha derin ve kapsamlı bilgilere sahip olabilirsiniz.


Karakterler (Persona):

persona

Personanın amacı, anahtar hedef kitle segmentinizi temsil eden, güvenilir ve gerçek karakterler yaratmaktır.


Çevrim içi Anketler:

online anket

Çevrim içi anket; hedef kitlenizin genellikle internet üzerinden doldurdukları bir form niteliğinde, yapılandırılmış sorulardan oluşmaktadır. Çevrim içi anketlerin formatı ve uzunluğu çeşitlilik göstermektedir.


Senaryolar:

senaryo

Senaryolar; belirli bir kullanıcı ya da kullanıcı grubunun, sitenize gelmelerinin arkasında yatan sebepleri gösteren hikaye ve içeriklerdir. Senaryolar vasıtasıyla ulaşılması gereken hedefler ve sorular tanımlanmakta, bazen de kullanıcıların site içerisinde bu hedeflere nasıl ulaşabileceklerini belirlemektedir.


Görev Analizi:

gorev analizi

Görev analizi; sıradan kullanıcıların, planlanan hedeflere ulaşmak ve görevlerini tamamlamak için nasıl bir yol izlediklerini gözlemleyerek, detaylarıyla anlamaya dayalı bir öğrenme sürecidir. Görev analizleri, web siteniz ya da uygulamanızın desteklemesi gereken görevleri tanımlamanıza, aynı zamanda sitenizin navigasyonunu düzeltmenize veya yeniden tanımlamanıza ya da uygun içerik konusunu belirlemenize yardımcı olmaktadır.

Proje Yönetimi Teknikleri

proje yonetimi

Bir Proje Planı Geliştirin:

proje plani

Proje planı; ekibin dikkate alması gereken, ekip ve diğer ilgililerin konu, alan, program, kaynak ve teslimler konusunda karar almalarına yardımcı olacak yaklaşımdır.


Proje Ekibinin Görev ve Sorumlulukları:

ekip

Disiplinler arası ve doğru yetenekteki insanların bir araya gelmesiyle oluşturulan bir ekip, herhangi bir projenin sorunsuz ve başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için hayati önem taşımaktadır.


Başlama Vuruşu Toplantısı (Kick-off Meeting):

kick off

Kick-off toplantınızı; sitenizin durumunu, kullanıcı ve organizasyon hedeflerinize bağlı vizyon ve misyonunuzu ve sitenin ilerlemesi için gereken vizyonu tartışmak için kullanın.


Web Sitesi Gereksinimleri:

gereksinim

Web sitesi gereksinimleri; gerekli fonksiyonlar, kapasiteler ya da web siteniz ve onu yaratmak için planlarınıza dair özelliklerden oluşan bir listedir. Süreç boyunca proje planına odaklanmak ve önceliklendirmek için bir araya gelen farklı türlerde gereksinimler tanımlanabilir.

Kullanıcı Odaklı Tasarımın Faydaları

kullanici odakli tasarim faydalari

Harcanacak zaman ve kaynaklar göz önünde bulundurulduğunda kullanıcı deneyimi, proje geliştirme sürecine dahil edilmeli midir? Eğer dahil edilmeliyse, kullanıcı odaklı tasarım (UCD) yaklaşımının değerini nasıl belirlemeli ve organizasyonunuz için bunun iletişimini nasıl kurmalısınız?

Kullanıcı odaklı tasarımın faydalarından söz ederken; yatırımlarınızın geri dönüşünü hesaplamakla birlikte, kullanıcı performans ve memnuniyetini ölçmek için kullanacağınız başarı ölçütlerinden de söz edebilirsiniz.

Dijital Projeler Birer Yatırımdır:

Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Enstitüsü (IEEE), 2005 yılı araştırmalarına göre; Amerika Hükümeti’nin yaklaşık 1200 sivil IT (Bilgi Teknolojileri) projesi için harcadığı 60 milyar dolar ve askeri IT için harcanan 16 milyar dolar da dahil olmak üzere, dünya çapında IT için yılda yaklaşık 1 trilyon dolar harcanmaktadır.

HFI’nın (Human Factors International) Kullanıcı Deneyimi Maliyetinin Geri Dönüşü (ROI:Return of Investment) videosunda Dr. Susan Weinschenk şunu öne sürmektedir:

“Bu IT yatırımlarından, IT projelerinin neredeyse %15’i yarı yolda bırakılmıştır ve proje süresinde programcıların neredeyse %50’sinin zamanı, kaçınılmaz bir şekilde işi yeniden ele almakla geçmektedir. Kullanıcı odaklı tasarım uygulamalarını takip etmek; sorunları önceden tespit ederek, erkenden çözüm bulmayı sağlamaktadır.”

Temel Hataların Önüne Geçmek:

Yetenekli bir ekip oluşturmak ve burada belirtilen en iyi uygulama yöntemlerini takip etmek; IEEE’nin belirlemiş olduğu IT projelerinin başarısız olmasının 12 nedenine engel olmanızı sağlayacaktır:

  • Gerçek dışı ve ayakları yere basmayan proje hedefleri
  • Gerekli kaynakların yanlış değerlendirilmesi
  • Kötü belirlenmiş sistem gereksinimleri
  • Projenin güncel durumuyla ilgili raporlamanın zayıf olması
  • Yönetilmeyen riskler
  • Müşteriler, geliştiriciler ve kullanıcılar arasındaki iletişimin zayıf olması
  • Yetersiz teknoloji kullanımı
  • Projenin karmaşıklığının idare edilememesi
  • Özensiz geliştirme uygulamaları
  • Zayıf proje yönetimi
  • Tarafların politikaları
  • Ticari baskılar

HFI, ‘%10’ kurallarını takip etmeyi önermektedir. Bu kuralların temelinde; çalışanlarınızın %10’unun UX profesyoneli olması ve bütçenizin %10’unu UX için ayırmanız gereklilikleri yatar. UCD prensip ve uygulamalarını daha fazla vurgulayarak sürekli gelişme kaydedebilir, kullanıcı ve organizasyonel hedeflerinizle örtüşmemesi sebebiyle işi yeniden yapmanız için gereken maliyet kaybını önleyebilirsiniz.

UX Maliyetinin Geri Dönüşünü Anlamak:

Asgari düzeyde başarı; bir projenin yarı yolda bırakılmayarak, hesaplanan bütçe ve zamanlama dahilinde bitirilmesidir. UX için yapılan maliyet tasarruflarını ve kullanıcı performans ve memnuniyet ölçümlemelerindeki başarıyı da hesaplayarak daha da derine inebilirsiniz.

Yatırım Maliyetinin Geri Dönüşünün (ROI) Hesaplanması:

Weinschenk, ‘Bir İş Konusu olarak Kullanılabilirlik‘ raporunda, maliyet tasarruflarında üç faydalı denklemin altını çizmektedir:

maliyet tasarrufu

Başarıyı Tanımlamak ve Ölçümlemek:

Bunlara ek olarak hedeflerinizle ilgili başarınızı ölçümleyebilmenizin başka yolları da bulunmaktadır. Bunu, çeşitli performans ve memnuniyet amaçlarınız için belirli hedefler tanımlayarak yapabilirsiniz:

Kullanıcı Odaklı Tasarım Faydalarından tam anlamıyla yararlanabilmek için mutlaka Kullanıcı Odaklı Tasarım Temellerine göz gezdirmekte fayda var.

basari olcum

Referanslar:

The ROI of User Experience with Dr. Susan Weinschenk  

ROI Calculators 

Why Software Fails

Advancing Return on Investment Analysis for Government IT: A Public Value Framework (PDF 449 KB)  

Do Government Agencies and Non-Profits Get ROI from Usability

The ROI of Usability

Kullanıcı Odaklı Tasarım Temelleri

kullanici odakli tasarim

Kullanıcı Odaklı Tasarım (UCD: User-centered design) süreci, ürünü kimlerin kullanacağını detaylıca anlamaya odaklanarak, tasarım ve geliştirmenin evreleri süresince tüm aşamaları temel hatlarıyla ortaya çıkarmaktadır.

Birçok UCD (kullanıcı odaklı tasarım) yöntemi için uluslararası standartlar esas alınmaktadır. UCD sürecinde, her evre için kullanılması gereken spesifik bir yöntem yoktur.

Kullanıcı Odaklı Tasarım Süreci:

Userfocus‘a göre, kullanıcı odaklı tasarımın temelini oluşturan pek çok prensip bulunmaktadır. Tasarım; kullanıcılar, görevler ve çevreye dair belirli anlayışlara dayanmaktadır; kullanıcı odaklı ölçümleme ile çalışmakta ve gelişmektedir; ve kullanıcı deneyimine (UX) bütünüyle hitap etmektedir. Süreç; tasarım ve geliştirme evreleri boyunca kullanıcıları kapsamakta ve sürekli tekrarlanmaktadır. Ve son olarak, disiplinlerarası yetenek ve bakış açıları da işin içine dahil edilmektedir.

UCD sürecinin temel evreleri aşağıdaki gibidir:

UCD
  • Kullanım içeriğini belirleyin: Ürünü kullanacak insanları tanımlayın, ürünü ne için ve hangi şartlarda kullanacaklar? 
  • Gereksinimleri belirleyin: Ürünün başarılı olabilmesi için gereken iş ihtiyaçlarını ve kullanıcı hedeflerini belirleyin.
  • Tasarım çözümleri yaratın: Sürecin bu kısmı, taslak konseptten final tasarıma kadar uzanan birkaç aşama ile ele alınabilir.
  • Tasarımları değerlendirin: Değerlendirme – ideal olarak gerçek kullanıcılarla yapılan kullanılabilirlik testleri ile – yazılım geliştirmenin daha iyi olabilmesi için, en az kalite kontrolü kadar önemlidir.
  • Kullanıcı Odaklı Tasarım Faydaları için Önemlidir.

UCD sürecinin farklı birçok varyasyonu bulunmaktadır. Waterfall (Şelale modeli), Agile (Çevik yazılım modeli) ve diğer farklı yaklaşımlarla birleştirilebilir. Kullanıcı odaklı tasarım süreci, ihtiyaçlarınıza bağlı olarak farklı pek çok metot ve görevlerden oluşmaktadır. Geliştirmekte olduğunuz proje, ihtiyaçlarınız, ekip, zaman planı ve çevre gibi faktörler, görevlerinizi ve bu görevleri hangi sırayla gerçekleştireceğinizi belirlemektedir.

Ek Kaynaklar:

Benefits of UCD and UX

UCD Waterfall Process Map

Web Analitik Temelleri

web analytics

Web Analitikleri; web sitesi verilerinin toplanması, raporlanması ve analizi ile ilgilenmektedir.

Web analitiklerinin odak noktası; organizasyonel hedefler ve kullanıcı hedeflerine bağlı ölçüleri belirlemek ve web sitesi verilerini, bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını test etmek için kullanarak, kullanıcı deneyimini geliştirmektir.

İçeriğin Test Edilmesi:

Konuya uygun ve etkili web analizi geliştirmek için organizasyonel hedeflerinize ve site ziyaretçilerinizin hedeflerine uygun hedef ve eylem çağrıları yaratmanız; bu hedef ve eylem çağrılarının başarısını ölçmek için de temel performans göstergelerini (KPIs: Key Performance Indicators) belirlemeniz gerekmektedir.

Aşağıda, bilgilendirici bir web sitesinde ölçüm taslağı oluşturmak için bazı örnekler bulabilirsiniz:

web analytics framework

Farklı Araçların Kullanımı:

Yukarıdaki tabloda gördüğünüz gibi başarı, farklı temel performans göstergeleri ile ölçülmekte ve farklı araçlar gerektirmektedir. Birden fazla web analitik aracı yönetimi fikri göz korkutsa da; organizasyonel hedefleriniz ve kullanıcı hedeflerinizi ölçmek için ihtiyaç duyduğunuz temel performans göstergelerini (KPI) sadeleştirmeye odaklanarak, doğru görüşler alabilmek için farklı verilere ulaşabilirsiniz.

web analytics araclari

Web Analitiklerinde En İyi Uygulamalar:

Web analitikleri, niteliksel araştırma ve test etmeyi destekleyicidir. Konuyla ilgili en iyi uygulamalar aşağıdaki gibidir:

  • Karar verebilmek için veriye dayalı bir ortamı teşvik edin. Amaçlarınızın gerçekleşip gerçekleşmediğini öğrenmek için gereken ilgili verileri topladıktan sonra, KPI’larınızı geliştirmek için neler yapabileceğinizi öğrenin. Hiç trafik almayan yüksek değerli (web sitenizle ilgili kullanıcı geri bildirimlerine göre) içeriğiniz var mı? Sayfada en çok ilgi gören kaynakların kullanıcı ve etkileşim analizleri vasıtasıyla bunun nedenlerini araştırın. ‘Deneyleme ve Test Etme’ araçlarını, farklı çözümler denemek için kullanarak, bu sayfa için en çok etkileşim sağlayacak yolları bulun. 

  • Yalnızca trafik raporları sunmaktan kaçının.Ziyaretler, sayfa önizlemeleri, en çok tıklananlar ya da en beğenilen sayfalarla ilgili raporlamalar, oldukça yüzeysel kalacaktır. Bu durum, geniş kitleler tarafından yanlış anlaşılmalara sebep olabilir; bir sitenin çok fazla trafik alması ya da orada çok fazla zaman geçirilmesi, başarılı olduğu anlamına gelmez. Bu rakamları ustalıkla bildirin; sonuçta 7 milyon ziyaretçi neden sizin başarı programınızla ilgilensin ki?

  • Her zaman verilerden yola çıkarak görüş bildirin. Herhangi bir veriye dayandırmadan sunduğunuz raporlar, iş ve kullanıcı hedeflerinizden sapmanıza neden olur. Web sitenizi geliştiren ve başarılı olduğunuz alanları göstererek, verilerinizin konunuzla ilgili ve anlamlı olmasını sağlayın.

  • Raporlama konusunda şipşakçı olmaktan kaçının. Yalnızca ziyaretlere ya da belirli bir zaman dilimine odaklanmak; şu an çevrimiçi olan daha zengin ve komplike web deneyimlerini yakalamanızı sağlamaz. Ziyaretçiler, kullanıcı ömrü değeri ve insanları ve kullanıcıları uzun vadede anlamanızı sağlayan diğer değerler gibi ölçütler; web sitenizin, olgunlaşma sürecinde özellikle geri dönen ziyaretçilerle etkileşime girme konusundaki başarısını ölçümlemenizi sağlar.

  • İletişim diliniz açık ve net olsun. Verdiğiniz bilgiler tutarlı olsun, hedef kitlenizi tanıyın ve sisteminizin zayıf yanlarını bilerek bunu dile getirin.

Referanslar:

Web Analytics 101: Definitions 101: Definitions: Goals, Metrics, KPIs, Dimensions, Targets

Web Analytics 2.0 Tools: Quantitative, Qualitative, Life Saving!

Storytelling: Actionable Insight from Analytics

Building a Culture of Measurement