UX, kullanıcı deneyimi anlamına gelir ve sürdürülebilir memnuniyetin yanı sıra uzun süreli değer algısı yaratmak için önemlidir.
Kullanıcı Deneyimi Uzmanı nedir?
UX Design, tek seferlik değil, kullanıcı davranışlarına göre sürekli iyileştirmeler yapılması gereken bir süreç.
Görsel olarak sizi rahatsız ediyor olsa bile sadece UI’ı kötü olan bir ürünü, kullanıcılar severek kullanmaya devam edebilirler. Ancak eğer onlara kötü bir UX sunuyorsanız, ne kadar iyi görünürse görünsün ürünü kullanmaktan vazgeçecekler ya da hiç kullanamayacaklardır.
Fixsem, bir Kullanıcı Deneyimi (UX) uzmanını, ürün ve hizmetlerin kullanıcı deneyimini araştıran, tasarlayan ve değerlendiren kişiler olarak tanımlar.
Bazıları kullanılabilirlik testleri veya diğer kullanıcı araştırmaları yaparken uzmanlaşırken, diğerleri ürün, hizmet, yazılım uygulaması veya web sitesi tasarımında diğer sorumlulukların bir parçası olarak UX uygular.
Uygulamada UX
Kullanıcı deneyimi çalışması, ürünü veya hizmeti göz önünde bulunduracak kişilerle (kullanıcılar) ürün veya hizmet tasarlamaya dayanır. Kullanıcılara odaklanma uygulamasına bazen daha özel olarak kullanıcı merkezli tasarım (UCD) denir. UCD çalışmasında odak, bir ürünün planlanması, tasarımı ve geliştirilmesi yoluyla kullanıcılara odaklanır.
Kullanıcı Deneyimi (UX) Öğrenmeye Nasıl Başlayabilirim?
Sadece UX hakkında bilgi edinmek istiyorsanız, MozExpert, podcast , video kaynaklarımızdan bilgi alabilirsiniz veya başkalarıyla konuşma yoluyla öğrenmeyi seviyorsanız, UX hakkında iyi kaynaklar ve diş bağlantılar içerir.
İlk tıklama testi; katılımcının, planlanan görevi tamamlamak için arayüzde ilk olarak nereye tıkladığını tespit etmektedir.
İlk tıklama testi, çalışan bir site üzerinde uygulanabileceği gibi, bir prototip ya da wireframe üzerinde de uygulanabilir.
Kullanıcının İlk Tıklaması Neden Önemlidir?
Başarılı web siteleri, öncelikli olarak kullanıcı görevlerini dikkate alırlar. İlk tıklama testi; kullanıcıların sitenizde nasıl gezindiğini ve planlanan görevleri nasıl tamamladıklarını görmeniz için, navigasyon da dahil olmak üzere sitenizin bağlantı yapısının etkinliğini ölçümlemenizi sağlamaktadır.
İlk tıklamada doğru yolda olan kullanıcı, %87 oranla görevini başarıyla tamamlamaktadır.
İlk tıklamada yanlış yolda olan kullanıcı için ise bu oran %46’dır.
Yöntem:
Tüm kullanılabilirlik testlerinde olduğu gibi katılımcılarınızın, sitenizin hedef kitlesinden olması önemlidir.
Görev tanımları yaparken, katılımcılara çözmeleri için bir problem vermeye odaklanın; “Ne kadar, kaç tane, nereye…” ile başlayan sorularla, siteniz için daha doğal bir etkileşimi teşvik etmiş olursunuz.
Kendiniz ve gözlemcileriniz adına her bir görevi tamamlayabilmek için doğru yolu bildiğinizden ve bunu belgelendirdiğinizden emin olun. Böylece not alma ve kaydetme aşamalarını kolaylaştırmış olursunuz.
Her tıklamayı takip edin.
Kullanıcının ilk tıklamayı yapması için gereken zaman. İlk tıklama için gereken sürenin çok uzun olması, navigasyonla ilgili bir sorunun göstergesi olabilir.
Her bir görev sonrası kullanıcının doğru bilgiye memnuniyet ve güven çerçevesinde ulaşıp ulaşmadığını ölçümleyin.
Her görevin zorluk derecesini hesaplayın. Burada yanıt oranlarını kullanmak analizi kolaylaştırır ancak, ilave içerik sağlamak için serbest yanıt seçeneğini de hesaba katmalısınız.
Bu test süreci yalnızca gözlemleme ile tamamlanabilir ancak yine de oturumları kaydetmeniz önerilmektedir. Tıklamaları takip etmek ve aktivitelerin ısı haritalarını çıkarmak için size yardımcı olabilecek yazılımlar mevcuttur.
En İyi Uygulamalar:
Bir ilk tıklama testi tasarlarken aşağıdakileri göz önünde bulundurmalısınız:
Test öncesi, not alanlar / verileri kaydedenler açısından her şeyin yerli yerinde olduğundan emin olmak için deneme yapın.
Katılımcıya, bir ‘ilk tıklama testi’ nde yer alacağını söylememeniz daha doğru olur.
Her bir görevi ana sayfadan başlatın. Böylece katılımcının, sonraki görevlerde yanlış yola sapma olasılığını sınırlandırmış olursunuz.
Bu mülakatlarda araştırmacılar; kullanıcıları bir laboratuvar ortamında değil, kendi doğal ortamlarında çalışırken dinleyip gözlemlemektedirler. Bunun bir sonucu olarak içerik mülakatları daha doğal ve gerçekçi olmaktadır.
Bu mülakatlar; laboratuvar testleri kadar resmi olmamakla birlikte, görev ya da senaryolar üzerinden de yapılmazlar.
Nasıl Yönetilir?
Bir içerik mülakatında kullanıcı, çalışırken gözlemlenir ve dinlenir. Ona herhangi bir görev ya da senaryo verilmez.
Ne yaptığını ya da ne düşündüğünü anlayabilmek için kullanıcıya, site içerisinde gezinirken sorular sorabilirsiniz. Elde edeceğiniz sonuçlar genellikle; niceliksel, ölçümlenmiş verilerden çok gözleme dayalı, niteliksel verilerdir.
İçerik Mülakatından Elde Ettiğiniz Sonuçlar:
İçerik mülakatları, gözlem ve mülakatı bir araya getirmektedir. Kullanıcıya giderek, onun ortamını ve hangi teknolojiyle çalıştığını görmüş olursunuz. Bunun bir sonucu olarak da aşağıdaki gibi soruların yanıtlarını elde etmiş olursunuz:
Kullanıcıların karşılaştığı sorunlar nedir?
Nasıl bir donanımla çalışıyorlar?
Çalışma düzenleri nasıl?
Klavye / mouse tercihleri nedir?
Ne tür bir internet bağlantıları var?
Genel ya da hedef odaklı görevleri tamamlamaları ne kadar sürüyor?
Bir görevi tamamlamak için yardıma ihtiyaç duyduklarında, onlara yardımcı olabilecek birileri var mı?
İçerik Mülakatları ile Kullanılabilirlik Testlerini Birleştirmek:
Kullanılabilirlik testinde genellikle, tüm kullanıcılar aynı senaryoyu tamamlamaktadır. Birçok insanın aynı şeyi yapmasıyla karşılaştırmalı bir veri elde edilir. İçerik mülakatlarında ise kullanıcılar; kendi ortamlarında, kendi kendilerine belirlemiş oldukları görevleri yerine getirirken gözlemlenmektedirler. Buna rağmen içerik mülakatlarıyla kullanılabilirlik testlerini, aşağıdaki yöntemlerle birleştirmek mümkündür:
İçerik mülakatları boyunca senaryolar kullanılabilir. Kendi ortamlarında diledikleri gibi çalışırken kullanıcılardan, sizin istediğiniz birkaç görevi de denemelerini isteyebilirsiniz.
Kullanılabilirlik testi sırasında; siteyle ilgili soru, sorun ve görevlerini öğrenebilmek için kullanıcılarla konuşabilirsiniz. Böylelikle kullanıcıların; kendi görevlerini tamamlamalarına izin verirken, bir yandan da sizin belirlediğiniz görevlerin bir kısmını yapmalarını sağlamış olursunuz.
Web sitesi kullanılabilirlik testi çoğu zaman resmi olmayan türde, içerik mülakatı niteliğindedir. Ancak kullanılabilirlik testi, resmi olmayan ve niteliksel ya da oldukça resmi ve niceliksel özelliklerde olabilir.
Kart sıralama, bir sitenin bilgi mimarisinin tasarlanması ya da ölçümlenmesi için kullanılan yöntemlerden biridir. Kart sıralamda katılımcılara; belirli öğe isimlerinin yazılı olduğu kartlar verilerek, bu kartları konularına göre gruplamaları ve bu grupları da isimlendirmeleri istenmektedir.
Kartları sınıflandırabilmek için gerçek kart, kağıt parçaları ya da bir veya birden fazla online kart-sıralama yazılım aracı kullanılabilir.
Kart Sıralamanın Faydaları:
Kart sıralama; kullanıcıların beklentilerini ve konuları gruplama eğilimlerini anlamanıza yardımcı olur. Kart sıralama tekniği, eğer kullanıcılarınız ve içeriğiniz hakkında bir ön araştırma yapmışsanız, daha da verimli olacaktır. Kullanıcıların nesneleri nasıl grupladıklarını anlayabilmek, size aşağıdakileri sağlamaktadır:
Web sitenizin yapısını oluşturmak
Ana sayfanızda neler olacağına karar vermek
Kategorileri ve navigasyonu belirlemek
Açık ve Kapalı Kart Sıralama:
İhtiyaçlarınıza bağlı olarak, açık ya da kapalı kart sıralama yöntemlerinden birini kullanmayı tercih edebilirsiniz.
Bu iki sistemin farkı aşağıdaki gibidir:
Açık Kart Sıralama: Katılımcıların, web sitenizdeki içeriği ilgili bir biçimde gruplamaları ve her grup için içeriğe uygun olduğunu düşündükleri isimler vermeleri istenmektedir. Kullanıcıların; içeriği nasıl grupladıklarını ve her bir kategoriyi nasıl isimlendirdiklerini öğrenebilmek için açık kart sıralama yöntemini kullanabilirsiniz.
Kapalı Kart Sıralama: Katılımcılardan, daha önceden kategorileri belirlenmiş web sitesi içeriklerinizi gruplandırmaları istenir. Kapalı kart sıralama yöntemi; önceden belirlenmiş kategoriler üzerinde çalışıyorsanız ve kullanıcıların, içeriği bu kategorilere nasıl dahil ettiğini öğrenmek istiyorsanız oldukça iyi çalışan bir yöntemdir.
Her iki kart sıralama yöntemini de kullanmak isterseniz; öncelikle içerik kategorilerinizi belirlemek için açık kart sistemini, daha sonra kategori isimlerinin ne kadar doğru ve uyumlu olduğunu tespit etmek için kapalı kart sistemini kullanmanız gerekir.
Kart Sıralama Tekniği Seçimi:
Kart Sıralama Nasıl Yönetilir?
1. İçerik konularınızı listeleyin. Konular; cümle ya da kelimelerden oluşabileceği gibi spesifik ya da daha genel olabilir. 50-60 konuyu geçmemeniz önerilir. Bu, sitedeki her sayfayı gruplandıracak bir kart olmayabileceği anlamına gelmektedir.
Yeni bir site için sıralama yapıyorsanız, sitede yer almasını istediğiniz bilgilerin içerik başlıklarını listeleyin.
Var olan bir site için sıralama yapıyorsanız, en önemli ve popüler olan içerik türlerinin bir listesini oluşturun.
En önemli ve en çok kullanılan içeriği belirleyin.
2. Karar verin; Fiziksel kart sıralama mı yapacaksınız, yoksa online kart-sıralama yazılımı mı kullanacaksınız?
Online kart-sıralama yazılımı kullanıyorsanız, yazılım talimatlarına başvurun.
Eğer fiziksel kart sıralama yöntemini kullanacaksanız, her konu başlığını ayrı bir kart dizinine yazın.
Yapışkanlı etiketler ve kelime işlemci kullanın. Kartlar düzenli, okunaklı ve tutarlı olsun. Sonrasında analiz için bilgisayarınızda, başlıkların bir listesi olsun.
Alt köşelerine ya da arkalarına kartların numaralarını yazın. Kartları numaralandırmanız, onları analiz etmeye başladığınızda işinizi kolaylaştıracaktır.
Katılımcıların, konuları ekleyebilmeleri ve kartları gruplandırırken grupları isimlendirebilmeleri için boş kartlarınız olsun.
Katılımcıların, grupları isimlendirmeleri için farklı renklerde kart kullanın.
1. Her bir oturum için ortalama 1 saat planlayın. Eğer fazla kartınız varsa bu süre uzayabilir.
2. Oturum yerini belirleyin.
Kağıt kart sıralamada katılımcıların, kartları bir masaya ya da duvara rahatlıkla yayabilmeleri için yeterli alanları olduğundan emin olun. Genellikle toplantı odaları bunun için uygundur.
Online kart sıralamada ise, internet bağlantısı olan bir bilgisayar, hem katılımcının hem de gözlemcinin rahatlıkla oturabilecekleri bir oda sağlayın.
3. Katılımcı çalışırken ve yüksek sesle düşünürken not alabilecek biri olsun. Bu kişi, ekipten biri ya da gözlemcinin kendisi olabilir.
4. Diğer tüm tekniklerde olduğu gibi katılımcılara, harcadıkları zaman ve efor için teşekkür etmek adına gereken ödeme ya da diğer teşvik yöntemlerini ayarlayın.
1. Kart setini katılımcıya gösterin. Sitenin ana sayfasında hangi bilgi kategorilerinin yer alması ve bu kategorilerin isimlerinin ne olması gerektiğini bulabilmek için ondan yardım isteyin.
Açık kart sıralamada, hangi kart gruplandırmalarının katılımcıya mantıklı geldiğini görmek istediğinizi ve katılımcı gruplandırmayı yaptıktan sonra ondan, bu grupları tek tek isimlendirmesini isteyeceğinizi belirtin. Eğer kapalı kart sıralama yöntemini uyguluyorsanız; katılımcıdan, hangi kartların tanımlı gruplara uygun olduğunu belirtmesini isteyin.
2. Katılımcıdan, çalışırken yüksek sesle konuşmasını isteyin. Katılımcının düşüncelerini, rasyonelini ve hayal kırıklıklarını anlamaya çalışın.
3. Katılımcının çalışmasına izin verin. Onu sekteye uğratmamaya özen gösterin ama yüksek sesle düşünebilmesini de cesaretlendirin. Katılımcıya;
Kart eklemesi için izin verin. Örneğin, linklemeler yapmasına, ilave konular yerleştirmesine izin verin.
Sitede görmek istemediği konulara ait kartları bir kenara bırakması için izin verin.
4. Eğer sıralama sonunda katılımcının elinde, ana sayfa için çok fazla grup varsa, ondan bazı grupları birleştirmesini isteyin.
5. Katılımcıdan, her kategoriyi isimlendirmesini isteyin.
Açık kart sıralamada katılımcıya, farklı renklerde bir grup kart verin. Her grubu isimlendirmesi için renkli olan kartı kullanmasını isteyin. Ana ya da ikincil sayfalarda onu, bu içerik gruplarına yönlendirecek hangi kelimeleri görmek istediğini sorun.
Kapalı kart sıralamada katılımcılara kelime beklentilerini, son kart düzenlemelerini ve diğer takip sorularını sormak, araştırmalarınız için size değerli bir görüş ve gözlem sağlayacaktır.
6. Son olarak katılımcıya, söz vermiş olduğunuz armağanı vererek ya da ödemeyi yaparak teşekkür edin.
1. İçerik konularınızı listeleyin. Konular cümle ya da kelimelerden oluşabileceği gibi spesifik ya da daha genel olabilir. Sitenizdeki her konu için bir kartın olması size cazip gelebilir, ancak bu gibi bir durumda ‘daha fazlası, daha iyisi demek değildir’. Katılımcı üzerinde oluşturacağınız kavramsal baskıyı hesaba katın. Son kartı da, eline aldığı ilk kart gibi değerlendirmesini istemeniz normaldir. Bu nedenle ideal olarak 50-60 konuyu geçmemeniz önerilmektedir.
2. Kartları, yazılım talimatlarına göre hazırlayın.
3. Katılımcılarınızla çalışmanın bir linkini e-mail olarak paylaşın. Sıralama (açık ya da kapalı) ve sıralama seansının ortalama ne kadar sürede tamamlanabileceği hakkında bilgiler verin.
4. Bir yorum kutucuğu varsa, katılımcılarınızı gözlem ve sorularını paylaşmaları için bu kutucuğu kullanmaya teşvik edin. Katılımcı tarafından gelen soruları anında cevaplayamayacak olsanız bile, bu yorumları kendi analiziniz için kullanabilirsiniz.
5. Katılımcıya söz vermiş olduğunuz armağanı vererek ya da ödemeyi yaparak teşekkür edin.
1. Verilerinizi, analiz için hazırlayın.
Eğer online kart-sıralama yazılımı kullandıysanız, yazılım talimatlarına başvurun. Yazılım, katılımcı verilerini çeşitli yöntemlerle analiz edecektir.
Eğer test için fiziksel kartlar kullandıysanız; katılımcının yaptıklarını hızlıca kaydetmek için gruplamanın fotoğrafını çekebilir ya da kartların üzerindeki numaraları kullanabilirsiniz. Katılımcının her bir grup için verdiği ismi ve bu isim altında toplamış olduğu kart sayısını da bir kenara not alın ya da fotoğrafını çekin. Sonrasında, bir sonraki seans için kartları yeniden dağıtabilirsiniz.
Kullanıcıların yarattığı detaylı site haritasını bütünüyle görebilmek için, bilgisayarınızda her seansa ait bir dosya bulundurun.
Orijinal konu listeniz üzerinden çalışın. Her katılımcının gruplamasını yeniden yaratmak için konuları dağıtın ve her gruplamaya o katılımcının ismini verin.
Fiziksel kart sıralama yöntemi kullandıysanız, daha sonra referans almak için biten kart sıralamanın fotoğrafını çekebilirsiniz.
2. Kullanıcı yorumlarına dayalı niteliksel bilgileri analiz edin.
3. Aşağıdakilere dayalı niceliksel bilgiyi analiz edin:
En sık bir arada görülen kartlar
Belirli kategorilerde en sık görülen kartlar
4. Daha az detaylı bir sonuç analizi istiyorsanız; farklı seanslardaki benzerlikleri bulmak için, katılımcıların her birinin ismi altında yazan kart numaralarıyla, isim kayıt ve notlarınızı kullanabilirsiniz.
5. Daha detaylı bir analize ihtiyacınız varsa; kartlar arası ilişkileri görmek için Excel tablosu ya da verilerinizi analiz edebilecek diğer yazılımları kullanabilirsiniz.
6. Ekibinizle ve paydaşlarınızla paylaşmak için tüm bulgularınızı bir rapor altında toplayın.
Kart sıralama sonucu yapacağınız veri analizi sonrasında, sitenizin bilgi mimarisini kurmak için gereken bilgiye ulaşmış olmalısınız. Kart sıralama sonuçlarınız, sitenizin navigasyonunu belirlemek için size yardımcı olacaktır.
En İyi Kart Sıralama Uygulamaları:
Sınırlı sayıda kart kullanın. Katılımcılardan, içeriğinizin ‘TÜMÜNÜ’ gruplandırmalarını istemek cazip gelebilir ama yorulma ihtimallerini göz önünde bulundurun. Özellikle açık kart sıralama yöntemi için 30-40 adet idealdir.
Mümkünse sunum düzeniniz dağınık olsun. Böylece içeriğin her bir parçasının, seans sırasında önceden gruplandırılma şansı olur.
Başlamadan önce katılımcılarınızı, sıralamada gerekecek zaman ve eforu ayarlayabilmeleri için, kart sıralamanın tahmini olarak ne kadar süreceğine dair bilgilendirin.
Gruplandırmanızın tamamlanması için gereken katılımcıların size sağlayacağı faydaları hesaba katın. Açık kart sıralama yönteminde mümkünse katılımcılardan kartları isimlendirmeden gruplandırmalarını isteyebilirsiniz. Böylece 1 numaralı uygulamada önerdiğimiz gibi sıralamayı limitlendirmiş olursunuz.
Açık kart sıralamayı sürecin 1. bölümü, kapalı kart sıralamayı da 2. bölümü olarak düşünün. Biri, size nelerin bir arada birbiriyle uyumlu olduğunu, diğeri ise isimlendirmelerin, katılımcılarınızın öngörüleriyle ne kadar örtüştüğünü gösterir.
Web sitesi gereksinimleri; web sitenizle ilgili gereken fonksiyonlar, faydalar ve özelliklerin bir listesi ile birlikte, siteyi kurmak için hazırlanan planlardan oluşmaktadır. Proje planına odaklanarak önceliklendirme yapmak için bir araya getirilen yöntemler sırasında belirlenebilecek farklı türlerde gereksinimler bulunmaktadır.
Gereksinim Türleri:
Pek çok farklı türde gereksinim belgesi bulunmaktadır. Bu gereksinimler, aşağıdaki kategorilerden birine dahil edilebilir:
İş Gereksinimleri; hedefleri ve tarafların, ürüne dair çözülmesi gereken problemler için planlarını kapsamaktadır.
Kullanıcı Gereksinimleri; kullanıcı beklentilerini ve kullanıcıların ürünle nasıl etkileşimde bulunacağını tanımlamaktadır. İhtiyaçlarınızı geliştirmek için, senaryolarınızda tanımlanmış olan özellikleri, fonksiyonları ve içeriği kullanın. Kullanıcı senaryoları; kullanıcılarınızın, web sitenizde gerçekleştirmek istedikleri görevleri belirlemelidir.
İşlevsel Gereksinimler; ürünün nasıl davranması gerektiği ile ilgili detayları ve geliştirilmesi için neye ihtiyaç duyulduğunu belirlemektedir.
Hizmet-Kalite Gereksinimleri; ürünün, her koşulda etkinliğini sürdürebilmesi için sahip olması gereken özeliklerle ilgili detayları kapsamaktadır.
Uygulama Gereksinimleri genel süreçteki ve ekip görevlerindeki değişiklikleri, bir sistemden başka bir sisteme geçiş süreci gibi aşamaları detaylıca ele almaktadır.
Web Sitesi Gereksinimlerini Kullanmak:
Web sitesi gereksinimleri; web sitenizin sahip olması gereken özellikleri ve kullanıcılarınıza sağladıklarınız hakkında size bilgi verir.
Gereksinimler; özellikler, fonksiyonlar ve içerikle ilgili geliştirme ve tasarım süreçlerinin nasıl olması gerektiğine dair bilgi vermez. Diğer tasarım aşamaları; ihtiyaçları karşılamaya yönelik tasarım, metin ve sitenin organizasyonu ile ilgili konularda size yardımcı olacaktır.
Gereksinimler ile İlgili En İyi Uygulama Yöntemleri:
Gereksinimler; sitenin sahip olması ve kullanıcılara sağlaması gereken unsurları belirten bir sözcük grubu ya da bir cümlelik bir açıklama ile başlayabilir. Ancak süreç içerisinde ilerledikçe daha detaylı bir hale gelecektir. Gereksinimleri bütünüyle toplamak biraz karmaşık bir iş olabilir ama projenizin başarılı olması için gereklidir.
Aşağıda güçlü gereksinim belgelerinin özelliklerini bulabilirsiniz:
Spesifik olmalı, birbirinden farklı gereksinimleri birleştirmemeli
Eksiksiz ve üzerinde çok iyi düşünülmüş olmalı
İdari belge ve sözleşmelerle belirlenmiş hedefler önceliklendirilmeli ve bu hedeflerle tutarlı olmalı
Kick-off (başlangıç) toplantınızı; siteyle ilgili yönetimsel durumları, kullanıcı hedeflerine ve organizasyonel hedeflerinize bağlı vizyon ve misyonu ve sitenizin ilerleyebilmesi ve gelişebilmesi için gereken öngörüleri tartışmak için kullanın.
Toplantı sırasında herkesi bir noktada toplayabilmek için; sitenizle ilgili yapmış olduğunuz kullanıcı araştırması bulgularınız ya da mevcut sitenizdeki analitikler ve test sonuçlarından çıkarmış olduğunuz verileri kullanarak, tüm ekiple birlikte aynı sayfa üzerinden ilerleyebilirsiniz.
